Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας ως προτεραιότητα της ενωσιακής εξωτερικής πολιτικής

Προτού ξεκινήσει η ανάλυση για το πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να καταστείλει την τρομοκρατία καλό θα ήταν να αποσαφηνίσουμε τον όρο «εξωτερική πολιτική της Ε.Ε.». Η εξωτερική πολιτική είναι ένα πεδίο πολιτικών που στρέφονται στο εξωτερικό περιβάλλον της, στοχεύει στην επιρροή του περιβάλλοντος της αλλά και των δρώντων αυτού, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι, οι αξίες και τα συμφέροντα της Ε.Ε.. Χαρακτηρίζεται ως «πολύπλευρη» καθώς αποτελείται από την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Άμυνας, την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, τις εξωτερικές δράσεις και την εξωτερική διάσταση των εσωτερικών πολιτικών. Το πεδίο παρουσιάζει ενδιαφέρον για λόγους όχι μόνο ιστορικούς και αναλυτικούς αλλά και εμπειρικούς. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι προϊόν της μεταπολεμικής αμερικανικής και γαλλικής εξωτερικής πολιτικής με απώτερο σκοπό την ένταξη της Δυτικής Γερμανίας στο “δυτικό μπλοκ δυνάμεων”.

Πώς, λοιπόν, αυτός ο πολιτικός κολοσσός αντιμετωπίζει το φαινόμενο της τρομοκρατίας;

Η τρομοκρατία είναι ένα περίπλοκο κοινωνικό και εγκληματικό φαινόμενο και δεν τυγχάνει ενός καθολικά αποδεκτού ορισμού. Σύμφωνα με την οδηγία της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, χαρακτηρίζονται ως τρομοκρατικά τα αδικήματα όταν διαπράττονται για σοβαρό εκφοβισμό του πληθυσμού, αθέμιτο εξαναγκασμό κυβέρνησης ή διεθνούς οργανισμού και αποσταθεροποίηση των θεμελιωδών δομών ενός κράτους ή ενός διεθνούς οργανισμού.

Το τοπίο άλλαξε δραματικά μετά την Πτώση των Δίδυμων Πύργων. Ήταν η «Ώρα Μηδέν» να ληφθούν μέτρα για την καταστολή του φαινομένου. Η Ε.Ε. υιοθέτησε την «Αντιτρομοκρατική Στρατηγική» εστιάζοντας στην Πρόληψη, Προστασία, Καταδίωξη και Αντίδραση. Στόχος είναι μέσω πληροφοριών και της κρατικής συνεργασίας να «προβλέψει» τις αναδυόμενες απειλές. Παράλληλα, εργάζεται προς την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και των εξτρεμιστικών ιδεολογιών. «Σύνθημα» της Ένωσης είναι ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να δράσει μόνο του γι’ αυτό χρειάζεται συνεργασία σε υπερεθνικό επίπεδο, ώστε να μπορεί να υπάρξει άμεση (αντί)δράση, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο αντίκτυπος των απειλών και των επιθέσεων.

Το 2017 εκδόθηκε η Οδηγία για την «Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας» , η οποία ενίσχυσε το νομικό πλαίσιο των μελών για πληρέστερη κάλυψη συμπεριφορών σχετικών με την τρομοκρατία. Η εναρμόνιση του ορισμού των τρομοκρατικών εγκλημάτων λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για τη συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2020, η Ευρωπαϊκή επιτροπή ενέκρινε την «Ένωση Ασφάλειας» για το 2020-2025 καθορίζοντας εργαλεία και μέτρα προς ανάπτυξη για την διασφάλιση της ασφάλειας σε φυσικό και ψηφιακό περιβάλλον.

Πολλοί αναλυτές παρουσιάζουν την ιδιομορφία-ιδιορρυθμία της Ε.Ε. ως ανασταλτικό παράγοντα για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Είναι γεγονός, πως η Ένωση πρέπει να διαχειριστεί πολλά εμπόδια και προκλήσεις στο συγκεκριμένο πεδίο πολιτικής. Για παράδειγμα, η απουσία μίας μοναδικής και καθολικά εφαρμοσμένης αντιτρομοκρατικής πολιτικής, η απουσία ευρωπαϊκού στρατού και ειδικών δυνάμεων, και οι προκλήσεις αυξάνονται όσο περνούν τα χρόνια. Σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η Ε.Ε. είναι ένας αμέτοχος παρατηρητής του φαινομένου που οι επιπτώσεις δεν την αγγίζουν. Τα θεσμικά όργανα μέσα από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχουν καταφέρει να εδραιώσουν τη θέση της Ένωσης στο διεθνές πολιτικό γίγνεσθαι, να εκσυγχρονίσουν και να εναρμονίσουν τα κράτη και τις πολιτικές τους. Χωρίς την νομοθεσία και τις πρωτοβουλίες της Ε.Ε. πολλά ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να μην θέσπιζαν νομοθεσία για την τρομοκρατία, γιατί, όπως είναι λογικό, δεν επιδρά παντού με τον ίδιο βαθμό.

Η τρομοκρατία είναι ένα φαινόμενο με βαθιά ιστορικές ρίζες ήδη πριν την 11η Σεπτεμβρίου. Πανάκεια για την εξάλειψη του, σαφώς, δεν υπάρχει. Τα κράτη και οι οργανισμοί ψάχνουν τρόπους να περιοριστεί και να μειωθούν οι επιπτώσεις των όποιων επιθέσεων. Ας μη ξεχνάμε ότι πρωταρχικός στόχος- των κρατών μελών- είναι όλοι οι πολίτες να μπορούν να ζουν ελεύθεροι και ασφαλείς. Η Ε.Ε. ως «πολιτικός γίγαντας» παίρνει πρωτοβουλίες και εφαρμόζει αντιτρομοκρατικές πολιτικές για να διατηρήσει τον «Ενιαίο Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης».

Συντάκτης: Χριστίνα Κοτσώνη

Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Λουκάνη